The different faces of Africa

Lieve allemaal,

Wat fijn om jullie reacties telkens te lezen. Er is alweer een week voorbij gegaan: een met een rollercoaster aan ervaringen en indrukken. Ik heb de uitersten van dit continent deze week intens mogen meemaken, tezamen met veel culturele interactie. 

Ik zal jullie wederom op chronologische wijze proberen mee te nemen in mijn ervaringen. 

Vorige week vrijdag zijn Ans en ik naar Akamba Handicraft Village geweest. Dit is een echt dorp met hutjes waar mensen van de Kamba tribe (=stam) hout bewerken, dit is namelijk hun speciale talent dat zij, nadat de jacht op olifanten illegaal werd, ontwikkeld hebben. Het was werkelijk prachtig om te zien wat zij met hun handen konden maken van blokken hout: verfijnde Afrikaanse dierenfiguren, schaaltjes, Masaai-poppen, sieraden en nog veel meer. De 'mama's' beschilderden deze. 
De heerlijke geur van o.a. vers rosenwood, ebonywood en coconutwood en de gemoedelijke sfeer gaven me een heel fijn gevoel. Ans en ik waren de enige die deze plek bezochten, dus het voelde heel speciaal dat wij zo'n inkijk mochten nemen in hun werkzaamheden. Allemaal wilden ze ons dolgraag laten zien wat ze aan het maken waren en iedereen vroeg "Where are you from?" en dan zeiden wij  "Uholanzi" (=Holland) en dan ging het vrijwel meteen even over het voetbal en dat ze ons supporten. Ook hier werden we weer honderd keer gevraagd of ik Ans' dochter was, 'want we lijken zo op elkaar'; maar dat denken ze bij alle blanken, net zoals wij dat ook vaak met kleurlingen hebben natuurlijk.
We waren helemaal welkom om hun hutjes binnen te komen en aangezien alle spullen pas verkocht kunnen worden in de winkel (om de prijzen eerlijk te houden), konden ze ons niet pushen om bij hen iets te kopen, wat maakte dat we in alle rust konden kijken. In de winkel was het natuurlijk een ramp voor zo iemand zoals ik die niet kan kiezen; alles was zó mooi gemaakt en zo uniek. Uiteindelijk na lang wikken en wegen heb ik een aantal passende souveniertjes kunnen vinden. 

De meeste mensen hier zijn gelovig en zo ook onze driver, Ruben. Op de terugweg van Akamba Village vroeg hij mij of ik een christen of een moslim was terwijl hij mijn kleding bekeek (een lange zwarte rok en bedekte schouders). Ik moest lachen en zei hem dat ik geen van beide ben, maar dat ik wel geloof in iets groters, een bepaalde kracht waaraan ik geen naam of vorm geef. Dit interesseerde hem en hij vond dat ik dus in ieder geval wel een 'believer' was. De hele tocht sprak hij over zijn sterke geloof in God en Jezus en wat hem dat brengt. Hij vertelde verschillende  eigen gebeurtenissen en Bijbelse verhalen waarin hij God's hand zag. We hadden discussies over goed en kwaad en welke weg we in ons leven proberen te bewandelen. Het was een ontzettend boeiend gesprek, waar natuurlijk geen einde aan komt. De dagen daarna spraken we vaker over geloof. De manier hoe hij over zijn geloof spreekt is zó uit zijn hart en zo overtuigend, dat hij me echt raakt. Zeker dat eerste gesprek zette me echt tot nadenken en had me ontroerd. Hij legt me geloof op een hele andere manier uit dan ik tot nu toe gehoord heb, zonder dat hij opdringerig is of mij probeert te bekeren en dat is fijn. 

Het weekend was verder vrij kalm: Ans en ik hadden zaterdags weer een rondje strand gedaan en een grappige ontmoeting met een typisch oud Afrikaans vrouwtje met een oranje hoofddoekje en een rood gekleurde rok. Ze pakte mijn beide handen vast en betaste mijn gezicht terwijl ze maar bleef glimlachen met slechts vier tanden in haar mond. Natuurlijk wilde ook deze vrouw heel graag dat we even in haar miniwinkeltje op het strand iets kwamen kopen, maar bleef gelukkig wel respectvol dat we slechts één klein dingetje kochten en andere aanboden afwezen.

Een minder leuk gebeuren was met 'mama mahindi', de vrouw die elke dag bij de ingang van het strand maïs verkoopt en ons altijd vrolijk begroet. Zij had haar dochter naar ons gestuurd met een briefje. Hierin stond kort gezegd de vraag om onze financiële hulp omdat zij een weduwe was met vier kinderen en één van haar zonen zijn opleiding niet kon afmaken vanwege het gebrek aan geld. Het was geschreven vol spelfouten en in een kinderlijk handschrift; het werd afgesloten met 'God will bless you, my friend'. 
Tja, dit was natuurlijk iets waarmee Ans en ik niet zo goed wisten wat ermee te doen. Ans en Ad hebben dit namelijk al vaker meegemaakt in de tijd dat zij hier wonen en hebben ook geleerd dat je nooit weet of het waar is wat er wordt gezegd, zelfs niet helemaal wanneer je de mensen wel kent. De mensen hier weten namelijk heel goed dat Europeanen educatie heel belangrijk vinden en al helemaal voor kinderen. Tegelijkertijd is het ook heel begrijpelijk dat deze vrouw het gewoon probeert of het nou waar is of niet. In zulke situaties moeten Ad en Ans dan vooral afgaan op hun gevoel en soms wel iets geven en soms ook niet en dat is niet gemakkelijk. Je wilt mensen graag geloven en helpen, maar het principe "Everyone is guilty, untill proven innocent" is heel sterk aanwezig overal in dit land, dat vertellen de Kenianen zelf ook. Dat zie ik eveneens sterk terug in mijn onderzoek: de mensen vertrouwen elkaar niet gemakkelijk vanwege het tribalisme en de gigantische corruptie waarvan Kenia doordrongen is. Het is één van de meest corrupte landen van Afrika en dat doet me toch wel een beetje pijn. Dit land zou zo mooi en sterk kunnen zijn en ook zijn er mensen, vooral de jongeren die een andere mentaliteit en een goed hart hebben, maar door corruptie en nepotisme worden zoveel acties continu tegengewerkt. 

Op zaterdagavond zijn we gaan uiteten in een heerlijk Italiaans restaurant en dit gaf me weer het gevoel van: Ben ik in Afrika? Telkens die contrasten... 

Zondagochtend was een ontzettende leuke ervaring. Ans en ik gingen namelijk naar het rif van Mombasa Beach op een rood met wit gekleurde catamaran, Rafiki (=vriend) genaamd. De boot was gemaakt van mangohout (= heel sterk) en alle onderdelen waren aan elkaar geknopt met verschillende stukken touw en het zag er wel héél handgemaakt uit, waardoor Ans en ik toch enigszins vreesden dat de boot halverwege uit elkaar zou vallen... Dat was natuurlijk niet het geval, want de zeilers van deze boot hadden heel veel ervaring. Hoe het zeil aan de praat werd gekregen, was echt op zijn Afrikaans: de oudste van de drie klom op blote voeten en met zijn gescheurde shirt hup hup hup de mast in en wikkelde het zeil los, terwijl de andere twee de boot voortduwden het water in. Terwijl we vaarden, zongen de zeilers allerlei Keniaanse liederen en dat gaf zo'n prachtig en sfeervol gevoel. Wij zaten daar als twee prinsessen op onze bankjes, de zon op ons gezicht en een kabbelende heldere zee. Het was werkelijk net een film. Echt een beeld dat in mijn geheugen zal blijven. 
We hebben de prachtigste en gekste dingen gezien tijdens de wandeling op het rif en tijdens het snorkelen in de lagune (bekijk de foto's maar): knalrode en groene zeesterren van reusachtige grote, duizenden zee-egels met naalden van een halve meter, zeekomkommers die plassen, zeespinnen, 'nemo'-visjes, een vleesetende waterplant, prachtige schelpen en felgekleurde vissen van groot tot klein. Het was een hele leuke ervaring! 

Maandag t/m donderdag ben ik steeds vroeg aan de bak gegaan met mijn onderzoek. Het was een hele klus om al die enquêtes terug zien te krijgen, maar dat is op zich redelijk gelukt. Tegelijkertijd maakte ik ook weer heel veel praatjes en leerde zo elke keer weer wat meer over de cultuur en de mensen. Deze week was ook de fase van interviews en die zorgden voor enorm veel (soms ontploft m'n hoofd bijna) nuttige en interessante informatie. Dit is ook het onderdeel waar het 'echte' werk aan bot komt: Hoe formuleer je bepaalde vragen? Hoe interpreteer je de antwoorden? Wat zegt je gevoel en wat zegt je hoofd? Hoe krijg je een dieper onderwerp aan het licht? 
Heel leerzaam waren deze interviews die soms wel 2,5 uur konden duren. Ik heb er nu in totaal 5 gedaan en ze waren vooral met mensen met wie ik al veel interactie had gehad en toch al iets van een 'vertrouwensband' en klik had. Dat kwam natuurlijk zeer ten goede tijdens lastige onderwerpen zoals de echte gedachten van mensen en dingen als corruptie, tribalisme en cultuurverschillen. Het Engels vormt steeds minder een belemmering en doordat ik nu zoveel Engels spreek en hoor, is het steeds vloeiender en soms denk ik zelfs in het Engels! 
Ik heb ook een interview gevoerd met iemand waarvan ik aan alles voelde dat er iets niet goed zat en dat hij het ene na het andere verzinsel uitkraamde. Het was heel lastig om me staande te houden tegen hem en door te blijven praten. Hij weigerde bepaalde vragen te beantwoorden en sprak met enorme frustratie. Achteraf bleek dat hij zeer betrokken is geweest met corruptie. Het was geen leuk gesprek, maar wel goed voor mijn onderzoek als geheel en om alle geluiden in kaart te brengen.

Nu ik een tijdje binnen dit bedrijf observeer en allerlei dingen hoor en ervaar, merk ik dat ik er steeds meer in duik en ook een sterke motivatie voel om de oorzaak van en een echte oplossing te vinden voor allerlei dingen die hier niet goed gaan en om verandering vragen. Dat is echt een enorme uitdaging, want ik zie dat veel problemen samenhangen met elkaar en ook beïnvloedt worden door de samenleving en de cultuur in Kenia als geheel. Soms lijkt het wel de nationale (scheve) politiek op kleine schaal. Het zet me tot nadenken hoe de dingen die ik al eerder noemde opgpelost zouden kunnen worden en dan stuit ik toch vaak op niet eenduidige antwoorden. Ik denk dat heel veel dingen binnen dit bedrijf en deze samenwerking te maken hebben met mentaliteit, maar ja; Hoe verander je mentaliteit? 

Ik zal het jullie verder besparen om al mijn ondervindingen en informatie hier neer te planten, die kunnen jullie allemaal eind dit jaar in mijn eindreport lezen... ;) 

Woensdag ben ik weer het veld in geweest samen met twee technici, Mozes en Masha, en heb ik kunnen praten met de 'plumpers and diggers': de echte 'people on the ground' die het zware werk leveren en ook veel te maken hebben gehad met de Nederlanders. 
Het leukste van deze dag was dat ik heel veel interactie met Mozes en Masha had. Ze vroegen veel over het verschil tussen Afrika en Europa en ze vonden dat het tijd was dat ik een Afrikaanse naam kreeg. Ze besloten samen dat ik voortaan 'Irosha Kabzo' zou heten en dit is een woord voor 'something beautiful' in een taal van één van de kuststammen. Ze zeiden dat ze me respecteerden en mijn onderzoek leuk vonden, vandaar dat ik ook wel 'mama' (=gerespecteerde vrouw) door hen genoemd werd. Ik voelde me hierdoor natuurlijk enorm gevleid en voor het eerst leek het alsof ik niet meer 'de ander' was, maar toch een beetje één van hen. Ze introduceerden me vanaf dat moment overal als 'Irosha Kabzo' en de mensen barsten telkens in lachen uit en zeiden dan "You're an African!".

Gisteren was een hele heftige maar goede indruk en ervaring: ik heb een bezoek gebracht aan de slums van Mombasa. Vivian (een andere medewerker), Mozes en Masha vonden dat ik het echte Afrika zou moeten zien om een beeld te krijgen van échte armoede. Ze kregen geheel gelijk in dat ik inderdaad nog nooit armoede gezien had. Natuurlijk wist ik dat er slums bestonden en hoe het daar aan toe gaat, maar er twee uur middenin lopen en alles voelen en ruiken is wel even héél anders. Ik ben er nog steeds niet helemaal van bekomen eigenlijk. Ik ben echt geschokt van deze beelden: golfplaten en lemen hutjes temidden van bergen vuilnis en uitwerpselen. Er was iets van wat ze hier dan 'toiletten' noemden: dit waren hier en daar een soort hokjes met een bak en een buis eraan die uitmondde in de zee erachter. Overal er omheen lagen menselijke en dierlijke uitwerpselen en de stank was gigantisch. Echt overal lag vuilnis en troep, niet alleen van de 200.000 mensen uit deze slum maar ook van de stad. Langs sommige hutjes liepen stroompjes van afval- en rioolwater vanuit de rijkere wijken. Je moet je voorstellen wat dit doet met het gevoel vaan waardigheid van deze mensen hier... 

Mozes vertelde me dat veel van deze mensen werken voor rijke expats of politici en s'avonds laat terugkeren met nog steeds een glimlach op hun gezicht. Veel mensen zijn werkloos en zeker driekwart zou dief zijn. In eerste instantie zijn de meesten wel vriendelijk, maar er hoeft maar iets kleins te gebeuren of hun frustratie komt er met geweld uit. Daarom hadden wij ook een gids mee die de gerespecteerde leider van dit gebied is en een vriend was van Vivian. 
De meeste spraken bijna geen Engels en daarom riepen ze allerlei dingen in het Swahili naar me die ik niet kon verstaan. Mozes vertaalde het: sommige dingen waren vriendelijk, andere waren vijandig. Er waren kleine kindjes zonder schoenen en gele oogjes die heel vrolijk 'Mzungu beautiful' (=mooie blanke) riepen, maar er was ook een jochie van een jaar of 7 die maar naast me bleef lopen en op een gegeven moment mijn arm vastgreep en zei "Give me your money!". Ik wist niet hoe ik moest reageren en Mozes zei de jongen weg te gaan en begeleidde me in een hoog tempo verder. 

Ik wist me tijdens deze wandeling echt geen houding aan te nemen: ik wilde niet verwend en rijk overkomen, maar tegelijkertijd ook niet één en al medelijden uitstralen. Ik voelde me zo beschaamd en ik durfde de mensen soms gewoon niet aan te kijken. Wanneer Mozes dan mensen begroette omdat hij dit gebied kent en zelf uit een 'rijkere' slum komt, dan wilde ik natuurlijk niet respectloos zijn en schudde ik de handen van deze mensen en sommigen hielden mijn hand lang vast en dan dacht ik "Oh men, deze mensen zien er zo ongezond en onhygiënisch uit." 
Zodra we daar langer dan een minuut bleven staan vroegen ze boos om sigaretten en drugs. En dan was het moment weer aangebroken om snel door te lopen, de uitwerpselen ontwijkend. 
Aan het einde van de slum voelde ik me schuldig dat ik niets had kunnen weggeven en heb ik twee appels en een pakje tissues gegeven aan een moeder met zes kleine kinderen om zich heen. Dat was het enige wat ik bij me had om weg te geven. 

Ik zei tegen Mozes dat ik zo'n haat voelde tegen de contrasten en de rijke mensen in deze wereld en het zo oneerlijk vond. Hij zei me daarop dat ik geen haat moest koesteren en dat iedereen bij zichzelf moet beginnen. Ik vond het zo mooi om te zien dat hij ondanks dat hij zelf ook armoede kent, geen wrok koestert tegen wie dan ook. Hij was ervan overtuigd dat God het goede met ons voorheeft. Tja, geloof helpt hier de mensen echt. 
Toen ik thuiskwam voelde ik me zo naar, vies en geëmotioneerd. Ik voelde zo sterk het gevoel van ongelijkheid en oneerlijkheid in deze wereld en een enorme boosheid hierover. Het is een heel cliché verhaal, maar wel zoals ik het ervaren heb. Ik hoop dat ik deze ervaring vast kan houden en geen reden meer zal zien om te klagen, want daar hebben wij als mensen uit een ontwikkeld land absoluut geen recht op. 

Het was dus een week waarin ik de verschillende kanten van Afrika heb mogen ervaren, vandaar ook de titel van deze blog. 

De foto's van deze ervaringen staan in mapjes opgedeeld. 

Om mijn rollercoaster aan ervaringen en indrukken nog mooier te maken dan hij al is, gaan we komend weekend als kers op de taart op safari in het East Tsavopark . Inclusief een overnachting in lodges in het park zelf! Ik kijk er ontzettend naar uit. 

Lieve lezers, ik wens jullie allemaal een heel goed weekend toe, zeker nu er zulk warm weer voorspeld is in die verre Nederlanden!